Problem WIBOR-u mogą rozwiązać jedynie sami kredytobiorcy, pozywając banki do sądu. Bez tego raczej nic się nie zmieni. Nie warto z pewnością oczekiwać na wprowadzenie przez ustawodawcę przepisów, które pozwoliłyby systemowo zmierzyć się z konsekwencjami stosowania stawki WIBOR. Dlatego nie warto zwlekać ze złożeniem pozwu przeciwko bankowi. 

Spis treści:

1. Czy będzie specjalna ustawa dot. WIBOR?
2. W sądzie można podważyć WIBOR
3. WIBOR – czy kredytobiorcy ruszą do sądów?
4. Rozwiązanie problemu WIBOR – co musisz wiedzieć?

Ustawodawca powinien nie tylko reagować na zmieniającą się rzeczywistość, ale również dostrzegać negatywne skutki zjawisk, które już wystąpiły. W tym drugim obszarze bez wątpienia mieści się problematyka WIBOR-u, a zwłaszcza negatywnych konsekwencji, jakie sięganie po tę stawkę referencyjną przez banki przyniosło dla kredytobiorców. Wiele wskazuje na to, że albo wezmą oni sprawy w swoje ręce, albo nadal będą znacznie przepłacać spłacając swój kredyt. 

Czy będzie specjalna ustawa dot. WIBOR?

Niektórzy przedstawiciele posiadaczy kredytów, w których zastosowano stawkę WIBOR zastanawiają się, czy ustawodawca zdecyduje się na wprowadzenie specjalnego aktu – najpewniej w randze ustawy – którego celem byłoby systemowe rozwiązanie negatywnych skutków zastosowania tego wskaźnika. Niestety nie zanosi się na to. Zresztą doświadczenia frankowiczów pokazują, że nawet gdy przedstawiciele władzy ustawodawczej zapowiadają prace nad regulacjami prawnymi mającymi kompleksowo rozwiązać trudności, z jakimi mierzą się kredytobiorcy-konsumenci, to i tak nic z tego nie wychodzi.

Nie wolno przy tym abstrahować od faktu, że kwestionowani stawki WIBOR – co już z powodzeniem zdarza się przed sądami – nie jest obojętne dla całego sektora bankowego. Można przewidywać, że gdyby, co wcale nie jest scenariuszem science-fiction, kredytobiorcy posiadający zobowiązanie wobec banków w polskich złotych masowo ruszyli do sądów, uzyskując w nich korzystne dla siebie rozstrzygnięcia, to polski rynek bankowy:

• Powinien spodziewać się zmniejszenia zainteresowania ze strony zagranicznych inwestorów;
• Najpewniej będzie musiał ograniczyć akcję kredytową;
• A skutkiem powyższych czynników będzie spadek dochodów.

Bez wątpienia trudności finansowe banków – a wielokrotnie prawdziwości tej tezy dowiodła historia – grozi zachwianiem całej gospodarki. W końcu trudności z dostępem do finansowania bankowego skutecznie utrudniają prowadzenie biznesu czy jakichkolwiek inwestycji. 

W sądzie można podważyć WIBOR

Tymczasem kredytobiorcy w sądzie mogą skutecznie podważyć klauzule umowne oparte o WIBOR. Podstawowym argumentem na rzecz konsumentów pozostaje odwołanie się do unormowań prawnych dotyczących klauzul niedozwolonych. W polskim prawie ich definicja została zamieszona w art. 385¹ § 1 Kodeksu cywilnego postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Jednak reguła ta nie odnosi się do postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny, aczkolwiek wyjątek ten przeważnie nie odnosi się do postanowień umownych dotyczących WIBOR-u.

Ochrony prawnej przed negatywnymi skutkami mogą domagać się także przedsiębiorcy. Tutaj jednak podstawą do stwierdzenia nieważności całości umowy kredytowej lub tylko tych jej postanowień, w których bezpośrednio odniesiono się do wskaźnika WIBOR są granice swobody umów oraz podstawy orzeczenia nieważności czynności prawnej. Chodzi tutaj zwłaszcza o następujące przepisy Kodeksu cywilnego:

• Art. 353¹, który stanowi, że strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego;
• Art. 58 § 1, zgodnie z którym czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy.

Jedno jest więc pewne: z WIBOR-em mogą walczyć zarówno konsumenci, jak i przedsiębiorcy. 

WIBOR – czy kredytobiorcy ruszą do sądów?

Oczywiście walce o sprawiedliwość z bankami, które stosowały WIBOR – a w odniesieniu do kredytów udzielanych w złotówkach we wszystkich bankach działających nad Wisłą można znaleźć oferty kredytowe wykorzystujące właśnie ten wskaźnik – nie chodzi jedynie o odwagę w zainicjowaniu samego postępowania. Równie istotne, może nawet ważniejsze, jest przeprowadzenie prawnych i ekonomicznych analiz, które pozwolą w poprawny sposób skonstruować pozew. 

Na obecnym etapie jesteśmy ciągle na początku dochodzenia należności wynikających z nieuczciwości stawki WIBOR. Biorąc pod uwagę, że do tego wskaźnika banki odwoływały się przez 30 lat, to na razie jedynie niewielka część kredytobiorców zdecydowała się na pozew. Wiele wskazuje na to, że w najbliższym czasie trend ten zacznie się zmieniać. Świadczą o tym chociażby pytania prejudycjalne zdane przez polskie sądy do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej czy wzrastająca liczba kredytobiorców zastanawiających się na złożeniem powództwa w sądzie przeciwko bankowi.

Niektórzy uważają, że z zainicjowaniem sprawy sądowej lepiej poczekać do spodziewanego wyroku TSUE. Taka taktyka nie znajduje potwierdzenia i oznacza po prostu stratę cennego czasu. Zresztą biorąc pod uwagę nakład pracy, jaki należy włożyć w przygotowanie pozwu oraz czas potrzebny do przeprowadzenia samego procesu przed sądem, można spodziewać się, że podczas jego trwania unijny Trybunał Sprawiedliwości zdąży ustosunkować się do tych pytań prejudycjalnych, które już zostały mu zadane. 

Rozwiązanie problemu WIBOR – co musisz wiedzieć?

W przewidywalnej przyszłości nie należy spodziewać się, że ustawodawca wprowadzi przepisy w systemowy sposób rozwiązujące negatywne konsekwencje stosowania stawki WIBOR. Pomimo tego, że w najbliższych latach zostanie ona zastąpiona przez wskaźnik POLSTR. Z tego względu kredytobiorcy, którzy zaciągnęli zobowiązania wobec banku w oparciu o WIBOR nie powinni zwlekać. Im wcześniej złożą w sądzi odpowiednio przygotowany pozew, tym lepiej. Zwłaszcza, że już teraz można przytoczyć szereg naprawdę dobrych argumentów na rzecz kredytobiorców, co z kolei pozwala zwiększyć szanse na zwycięstwo w batalii sądowej. Poza tym rozpoczęcie przygotowań do procesu teraz pozwala przyjąć, że w czasie jego trwania poznamy odpowiedzi Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej na zadane przez polskie sądy pytania prejudycjalne. Dlatego zwłoka w pójściu do sądu z bankiem to dla kredytobiorcy realna strata. Czasu i pieniędzy.