Przed podpisaniem umowy kredytowej z wykorzystaniem stawki WIBOR bank musi dokładnie wyjaśnić konsumentowi na czym polega ta stawka, jak ona wpływa na umowę kredytową oraz z jakimi ryzykami dla konsumenta się ona wiąże. Jeżeli obowiązek ten nie został poprawnie spełniony, konsument powinien walczyć o swoje prawa. 

Spis treści:

1. O czym bank musi poinformować konsumenta?
2. W jaki sposób bank musi wypełnić obowiązek informacyjny?
3. Bank powinien wyjaśnić czym jest WIBOR i jak wpływa na dany kredyt
4. Konsekwencje naruszenia obowiązku informacyjnego
5. WIBOR a obowiązek informacyjny – krótkie podsumowanie

Każda umowa kredytowa, bez ryzyka błędu, może zostać zakwalifikowana do kategorii skomplikowanych kontraktów. Już sama ilość dokumentów, z którymi trzeba się zapoznać przed jej podpisaniem świadczy o tym, jak wymagający jest to kontrakt. Aby dobrze zrozumieć jego treść trzeba być nie lada specjalistą. Trudno zaś oczekiwać, aby „przeciętny zjadacz chleba” posiadał specjalistyczną wiedzę ekonomiczną i finansową, pozwalającą mu na dokładne przeanalizowanie proponowanej treści umowy. Dlatego ustawodawca wprowadził obowiązek informacji. Co on oznacza w kontekście wykorzystywania w kredytach złotówkowych stawki WIBOR? 

O czym bank musi poinformować konsumenta? 

Zakres informacji, jakie bank lub pośrednik kredytowy muszą przekazać konsumentowi mającemu zamiar zawrzeć umowę kredytową został określony w art. 13 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim. Z punktu widzenia analizy legalności zastosowania w takiej umowie wskaźnika WIBOR warto zwrócić uwagę na fakt, że przed zawarciem umowy o kredyt konsumenckich przyszłemu kredytobiorcy należy przekazać m.in. informacje precyzyjnie wyjaśniające:

• stopę oprocentowania kredytu, warunki stosowania tej stopy oprocentowania oraz, jeżeli są dostępne, wszelkie indeksy lub stopy referencyjne mające zastosowanie do pierwotnej stopy oprocentowania kredytu, a także okresy, warunki i procedury zmian stopy oprocentowania kredytu; jeżeli umowa o kredyt konsumencki przewiduje różne stopy oprocentowania, informacje te podaje się dla wszystkich stosowanych stóp procentowych w danym okresie obowiązywania umowy;
• całkowitą kwotę kredytu;
• całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta;
• rzeczywistą roczną stopę oprocentowania przedstawioną za pomocą reprezentatywnego przykładu, który obejmuje wszystkie założenia przyjęte do obliczenia tej stopy; w przypadku gdy konsument poinformował kredytodawcę o co najmniej jednym ze składników preferowanego przez siebie kredytu, takim jak okres obowiązywania umowy o kredyt lub całkowita kwota kredytu, składniki te powinny być uwzględnione w reprezentatywnym przykładzie;
• zasady i terminy spłaty kredytu oraz, w odpowiednich przypadkach, kolejność zaliczania rat kredytu konsumenckiego na poczet należności kredytodawcy; jeżeli w ramach kredytu stosuje się różne stopy oprocentowania dla różnych należności kredytodawcy, należy także podać kolejność zaliczania rat kredytu konsumenckiego na poczet różnych należnych sald, dla których stosuje się różne stopy oprocentowania;
• w odpowiednich przypadkach, informację o innych kosztach, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt konsumencki, w szczególności o odsetkach, prowizjach, marżach, opłatach, w tym opłatach za prowadzenie jednego lub kilku rachunków, na których są zapisywane zarówno transakcje płatności, jak i wypłaty, łącznie z opłatami za korzystanie z instrumentów płatniczych zarówno dla transakcji płatności, jak i dla wypłat, oraz kosztach usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, jeżeli są znane kredytodawcy, oraz warunki, na jakich koszty te mogą ulec zmianie.

W jaki sposób bank musi wypełnić obowiązek informacyjny?

Informacje wymagane przez ustawodawcę należy przekazać konsumentowi „na trwałym nośniku”. Termin ten został zdefiniowany przez prawodawcę w art. 5 pkt 17 ustawy o kredycie konsumenckim, zgodnie z którym trwały nośnik, to materiał lub urządzenie służące do przechowywania i odczytywania informacji przekazywanych konsumentowi w związku z umową o kredyt, przez czas odpowiedni do celów jakim informacje te służą oraz pozwalające na odtworzenie tych informacji w niezmienionej postaci. Z pewnością więc za tego typu nośnik może zostać uznany pendrive lub płyta CD.

Niestety często banki, inni kredytodawcy oraz pośrednicy kredytowi podchodzą do realizacji obowiązku informacyjnego w sposób czysto formalny, po prostu przekazując potencjalnemu klientowi wręcz niezliczoną liczbę różnego rodzaju danych. Oczywiste jest, że konsument często w ogóle nie jest w stanie zrozumieć faktycznego znaczenia przekazanych mu danych oraz ich wpływu na wykonywanie umowy kredytowej. Trudno uznać, że jest to właściwy sposób wypełniania omawianego tu obowiązku.

Tymczasem w obowiązku informacyjnym przy udzielaniu kredytu konsumenckiego chodzi o takie wyjaśnienie czynników determinujących koszty kredytu – w tym stawki referencyjne takie, jak WIBOR – aby ich działanie mogła zrozumieć przeciętna osoba, nieposiadająca specjalistycznego przygotowania finansowego. 

Bank powinien wyjaśnić czym jest WIBOR i jak wpływa na dany kredyt

Właśnie w taki sposób banki powinny informować konsumentów zainteresowanych ich ofertą kredytową o tym, jak WIBOR będzie wpływał na koszty kredytu. Niezbędne informacje należy przekazać tak, aby były one w pełni zrozumiałe dla laika, a więc osoby, która nie zajmuje się na co dzień finansami i kredytami. Dlatego o prawidłowym wypełnieniu obowiązku informacyjnym możemy mówić dopiero wtedy, gdy bank w prosty i jasny sposób wyjaśni:

• jak oblicza się wskaźnik WIBOR i co wpływa na jego ustalanie;
• co oznacza zmienność oprocentowania;
• na czym polega ekonomiczne ryzyko związane z zastosowaniem stawki WIBOR.

Przed podpisaniem umowy kredytowej konsument musi mieć czas na zapoznanie się z przedstawionymi mu informacjami i na ich przeanalizowanie. Oczywiście, gdyby pojawiły się jakieś pytania, kredytodawca musi na nie wyczerpująco odpowiedzieć. Przedstawione tu standardy obowiązują również pośredników kredytowych. Jakie są natomiast konsekwencje naruszenia obowiązku informacyjnego. 

Konsekwencje naruszenia obowiązku informacyjnego

Skutki naruszenia obowiązku informacyjnego przy udzielaniu kredytu konsumenckiego należy zawsze rozpatrywać indywidualnie. Standardowo w grę wchodzą następujące rozwiązania:

• możliwość skorzystania z sankcji kredytu darmowego;
• stwierdzenie bezskuteczności klauzul umownych;
• uznanie całości umowy za nieważną.

Zawsze warto pamiętać o tym, że udowodnienie, iż bank naruszył ciążące na nim obowiązki informacyjne zawsze daje dodatkowe pole manewru konsumentowi, poprawiając jego położenie wobec banku.

Może być to szczególnie istotne w przypadku spraw dotyczących stawki WIBOR. Biorąc pod uwagę fakt, że banki właściwie powszechnie poprzestają na przekazywaniu swoim klientom dziesiątek stron danych, nietrudno wykazać, że wskazany obowiązek nie został zrealizowany przed podpisaniem umowy o kredyt konsumencki. 

WIBOR a obowiązek informacyjny – krótkie podsumowanie

Przed podpisaniem umowy o kredyt konsumencki bank musi precyzyjnie wyjaśnić konsumentowi w jaki sposób WIBOR wpłynie na tę umowę. Chodzi tutaj o przystępne, jasne i jednoznaczne wyjaśnienia, przeznaczone dla osoby, która nie zajmuje się finansami. Dlatego zwykłe przekazanie potencjalnemu klientowi dokumentów dotyczących kredytu nie wystarcza. Jeżeli konsumentowi uda się wykazać, że nie został odpowiednio poinformowany – a jest na to wiele skutecznych sposobów – może domagać się nawet stwierdzenia nieważności całości kontraktu. Z pewnością zaś jest to dodatkowy, bardzo istotny, argument w sporze konsumenta z bankiem.