UOKiK o „odfrankowieniach” – nieważność umowy tylko za zgodą konsumenta

Klauzule waloryzacyjne stanowią fundamentalny problem kwestionowany w postępowaniach sądowych dotyczących kredytów indeksowanych w CHF.

Według Prezesa UOKiK jest tylko jedno prawidłowe rozwiązanie gdy sąd uzna klauzule waloryzacyjne za niewiążące kredytobiorców.

Stanowisko Prezesa UOKiK z 6 listopada 2018 r.

W wydanym 6 listopada 2018 r. stanowisku problem klauzul waloryzacyjnych analizuje Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

W związku z faktem wypowiadania się przez Prezesa UOKiK w ramach istotnych poglądów w sprawie, Prezes Marek Niechciał w dokumencie z 6 listopada 2018 r. podsumował stanowiska przedstawiane przez urząd. Szczególnie szeroko odniesiono się do skutków występowania klauzul niedozwolonych w umowach kredytów walutowych.

Prezes Urzędu zauważa, że zdecydowana większość stosowanych w sektorze bankowym klauzul waloryzacyjnych zamieszczonych w umowach kredytów odnoszących się do walut obcych (w tym przede wszystkim do CHF) zawieranych najpóźniej do lipca 2014 r. wykorzystuje podobny mechanizm określania wysokości zobowiązania ciążącego na kredytobiorcy

Jakie najczęstsze problemy są związane z zastosowaniem klauzul waloryzacyjnych?

• Posługiwanie się wewnątrzbankowymi tabelami kursów używanych do przeliczania kwoty do wypłaty i spłat w kredytach indeksowanych i waloryzowanych,
• Niejasny sposób tworzenia tabel kursów, co daje kredytodawcy „uprawnienie do jednostronnego wpływania na wysokość świadczeń stron ustalonych w umowie”,
• Brak możliwości zweryfikowania przez kredytobiorcę kryteriów wykorzystywanych przy ustalaniu wskaźnika waloryzacji,
• Przeliczanie kwoty do wypłaty i do spłaty przy użyciu dwóch różnych mierników, co dawało bankom możliwość uzyskania dodatkowego wynagrodzenia.

Brak klazuli waloryzacyjnej = umowa nieważna ?

Klauzule waloryzacyjne zostały uznane za abuzywne tj. nie wiążą konsumenta od początku obowiazywania umowy. W ten sposób powstaje „luka”, która zgodnie ze stanowiskiem UOKiK nie może zostać w żaden sposób zapełniona.

W treści pisma Prezesa UOKiK czytamy:

„Prezes Urzędu stanowczo sprzeciwia się możliwości modyfikacji i uzupełnienia umów w tym zakresie przez sądy”

Prezes UOKiK stoi na stanowisku, że uzupełnianie umów przez sądy spowodowałoby, że przedsiębiorcy stosujący niedozwolone klauzule nie ponosiliby wówczas żadnych negatywnych konsekwencji swojego czynu. Odwołując się do orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości UE, urząd podkreśla, że klauzule abuzywne powinny wiązać się z odstraszającym dla przedsiębiorców efektem, w tym uderzającym w ich interesy ekonomiczne.

Skutkiem wyłączenia klauzul niedozwolonych określających zasady przeliczania walut , zdaniem UOKiK umowa kredytu nie może nadal działać.

• w przypadku kredytów denominowanych usunięcie fragmentu określającego mechanizm ustalenia wysokości kwoty oddanej do dyspozycji kredytobiorcy (przeliczenia np. z franka szwajcarskiego na złote) powoduje, że „brak jest możliwości dalszego wykonywania umowy”,
• w przypadku kredytów indeksowanych konieczne jest każdorazowe przeanalizowanie konkretnego kontraktu.

Prezes UOKiK wskazuje , że stwierdzenie nieważności umowy kredytowej powinno być pod uwagę wyłącznie, jeśli spełnione zostaną łącznie dwa warunki:

1. nie ma możliwości realizowania kontraktu po wyłączeniu nieuczciwych klauzul,
2. konsument wyraża zgodę na takie rozwiązanie i jest świadom jego konsekwencji.