• Maksymalna wysokość odsetek została określona przez ustawodawcę. Kredytodawca nigdy nie może żądać zapłaty odsetek wyższych, niż ich maksymalny pułap.
• Dlatego kredytobiorcy spotykający się z tego rodzaju żądaniami powinni bronić swoich praw. 
• Jedną z możliwości jest skorzystanie z sankcji kredytu darmowego, a więc ze zwrotu kredytodawcy jedynie pożyczonego kapitału, bez jakichkolwiek odsetek czy innych kosztów. 

Doświadczenia płynące z codziennej pracy na rzecz kredytobiorców i ochrony ich praw pokazują, że szereg przedsiębiorców działających na rynku finansowym – zarówno banków, jak i innych instytucji pożyczkowych – potrafi wykazać się naprawdę dużą inwencją w poszukiwaniu sposobów na obejście obowiązujących przepisów prawa. Zwłaszcza po to, aby zmaksymalizować swoje – i tak niemałe – zyski. Przeważnie chodzi tu o próby niezgodnego z prawem kształtowania wysokości odsetek i innych kosztów kredytów. Jeżeli w umowach o kredyt konsumencki znajdą się zapisy nieodpowiadające standardom wyznaczonym przez ustawodawcę, to konsument może sięgnąć po sankcję kredytu darmowego. Z czym się ona wiąże?  

Umowa kredytowa nie może być dowolna

W pierwszej kolejności należy podkreślić, że postanowienia umowy kredytowej nie mogą być kształtowane dowolnie. W praktyce możliwość negocjacji jej zapisów i wpływania na ich treść – zwłaszcza przez konsumenta – jest ograniczona. Najczęściej kredyt jest udzielany na podstawie wzorca umowy, do którego jedynie wstawia się dane klienta banku. Z tego względu to na kredytodawcy ciążą szczególne obowiązki dotyczące zapewnienia tego, aby umowa kredytowa była w pełni zgodna z prawem. Dotyczy to także odsetek.

Jak obliczyć wysokość odsetek od kredytu?

Otóż wysokość odsetek jest na różne sposoby ograniczona przez obowiązujące w Polsce prawo. Kluczowe znaczenie mają tu przepisy Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych. Odsetki ustawowe zaś stanowię sumę stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego oraz 3,5 punktów procentowych. Nawet, gdyby w umowie zastrzeżono odsetki wyższe, niż dwukrotność odsetek ustawowych, to i tak kredytodawcy będą należeć się odsetki maksymalne.

Aby ułatwić te obliczenia Minister Sprawiedliwości wydaje obwieszczenia, w których wskazuje aktualną wysokość odsetek ustawowych. Obecnie – a dokładniej mówiąc o 8 września 2022 roku – wynoszą one 10,25 proc. w stosunku rocznym. Tym samym maksymalne odsetki to 20,5 proc.

Wśród ważniejszych regulacji dotyczących wysokości odsetek należy wymienić przepisy ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim. Zgodnie z nimi:

• w przypadku gdy łączna wysokość opłat z tytułu zaległości w spłacie kredytu oraz odsetek za opóźnienie naliczonych konsumentowi przekracza kwotę odpowiadającą kwocie odsetek maksymalnych, to i tak należą się odsetki maksymalne;
• pozaodsetkowe koszty kredytu nigdy nie mogą przekroczyć poziomu, jaki wynika z przeprowadzenia obliczeń według wzorów zamieszczonych w tej ustawie.

Sankcja kredytu darmowego a zwrot odsetek 

Ustawodawca zabezpieczył konsumentów przed naliczaniem sobie ze strony kredytodawcą zbyt wysokich odsetek czy innych kosztów kredytu poprzez wprowadzenie tzw. sankcji kredytu darmowego. Mechanizm ten polega na tym, że w przypadku przekroczenia przez kredytodawcę określonych przepisów ustawy o kredycie konsumenckim odsetki i inne koszty nie podlegają zwrotowi, a jedynie sam kapitał, który został pożyczony przez konsumenta. Wśród naruszeń uprawniających to skorzystania z tego mechanizmu znajdują się także przepisy odnoszące się do ustalania odsetek oraz pozaodsetkowych kosztów kredytu.

Inaczej rzecz ujmując sankcja kredytu darmowego polega na tym, że konsument nie musi oddawać ani odsetek, ani innych kosztów kredytu. Ma on natomiast obowiązek zwrócić kredytodawcy kapitał, który od niego pożyczył. W zakresie terminów spłaty powinny znaleźć zastosowanie odpowiednie postanowienia umowy kredytowej. Jeżeli zaś ich nie ma bądź zostały one nieprawidłowo napisane, to:

• w przypadku, gdy kredytodawca w umowie nie określił zasad i terminów spłaty kredytu, konsument zwraca kredyt w równych ratach, płatnych co miesiąc, od dnia zawarcia umowy;
• jeżeli umowa o kredyt konsumencki nie przewiduje terminu spłaty kredytu, konsument zwraca kredyt w terminie pięciu (termin dla kredytów do 80 000 zł) lub dziesięciu (termin dla kredytów powyżej 80 000 zł) lat.

Jak napisać pismo w sprawie sankcji kredytu darmowego?  

Aby móc skorzystać z sankcji kredytu darmowego konsument musi złożyć kredytodawcy stosowne oświadczenie. Sprawy tej nie można załatwić w dowolny sposób. Wynika to z faktu, że oświadczenie konsumenta musi zostać złożone w formie pisemnej. Tym samym nie wystarczy np. zatelefonować na bankową infolinię i poinformować konsultanta o zastosowaniu sankcji kredytu darmowego. 

Choć w doktrynie prawa niekiedy wskazuje się, że nawet wówczas, gdy konsument nie złoży wskazanego tu oświadczenia w formie pisemnej, to i tak pozostaje ono ważne, a co za tym idzie wywołuje skutek w postaci sankcji kredytu darmowego, to jednak należy uznać, że zdecydowanie najlepszym rozwiązaniem jest skierowanie takiego pisma do banku. W przeciwnym razie konsument sam dostarcza kredytodawcy argumentów pozwalających mu podjąć próbę wykazania – najczęściej przed sądem – że nie doszło do uruchomienia sankcji kredytu darmowego i zobowiązanie z tytułu umowy kredytowej powinno być wykonywane zgodnie z treścią umowy. 

Termin na sięgnięcie po sankcję kredytu darmowego 

Poza tym oświadczenie o sięgnięciu po sankcję kredytu darmowego może zostać złożone przez konsumenta maksymalnie w ciągu roku po wykonaniu umowy. Upływ tego terminu oznacza, że uprawnienie to wygasa, a więc w żaden sposób nie może zostać przywrócone. Stąd konsumenci, którzy mają wątpliwości co do zgodności z prawem swoich umów powinni jak najszybciej przeprowadzić analizy pozwalające im na ocenę, czy w realiach ich umów kredytowych sankcja kredytu darmowego znajdzie zastosowanie. Jeżeli tak – nie warto zwlekać ze złożeniem kredytodawcy pisemnego oświadczenia, o którym tu mowa.