Jednym z następstw kryzysu gospodarczego wywołanego pandemią COVID-19 może być konieczność zaniechania niektórych inwestycji prowadzonych przez podatników. Czy aktualne przepisy podatkowe zezwalają na rozliczenie poniesionych na nie nakładów na gruncie ustawy o CIT? Czy na podatniku ciąży obowiązek dokonania korekty VAT związanego z wydatkami poniesionymi w toku prac nad inwestycją?
Inwestycja – czyli co?
Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych definiuje inwestycje jako środki trwałe w budowie w rozumieniu ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości. Ta z kolei wskazuje, że środkami trwałymi w budowie są zaliczane do aktywów trwałych środki trwałe w okresie ich budowy, montażu lub ulepszenia już istniejącego środka trwałego. Inwestycja zatem to swego rodzaju nakład gospodarczy na zwiększenie lub tworzenie majątku trwałego podatnika. Ten katalog inwestycji jest bardzo szeroki, uzależniany jest od rodzaju działalności prowadzonej przez dany podmiot.
Czy wydatki inwestycyjne możemy wpisać jako koszt uzyskania przychodu?
W świetle prawa kosztami uzyskania przychodów są wydatki poniesione w celu osiągnięcia przychodów ze źródła przychodów lub w celu zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów. Oznacza to, że aby móc sklasyfikować wydatek inwestycyjny jako koszt, istotne znaczenie ma cel, w jakim został poniesiony. Jeśli pomiędzy poniesionym wydatkiem a powstaniem lub zwiększeniem przychodu istnieje związek przyczynowy, może zostać on uznany za koszt jego uzyskania.
Zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób prawnych wydatki inwestycyjne nie podlegają bezpośredniemu zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodów w chwili ich ponoszenia. Powiększają one natomiast wartość inwestycji, wpływając tym samym na przyszłą wartość początkową środka trwałego. Zgodnie z przyjętymi zasadami wydatki inwestycje mogą stać się kosztami uzyskania przychodu poprzez odpisy amortyzacyjne dokonywane od wartości początkowej wytworzonego środka trwałego.
Pandemia COVID-19 a zaniechanie inwestycji
W związku z trwającym kryzysem spowodowanym pandemią COVID-19 może zajść sytuacja, w której podatnik nie będzie mógł ukończyć inwestycji zgodnie z planem, a tym samym nie powstanie środek trwały, od którego będzie mógł dokonywać odpisów amortyzacyjnych. Na szczęście rozwiązania problemu nie trzeba szukać w nowych ustawach antykryzysowych. Prawodawca w art. 15 ust. 4f ustawy o CIT przewidział bowiem, że w przypadku zaniechania inwestycji, koszty z nią związane są potrącalne w dacie zbycia inwestycji lub ich likwidacji. Zgodnie z doktryną, zaniechanie inwestycji jest wynikiem trwałego zaprzestania prowadzenia zadania inwestycyjnego. Ma to zwykle związek z brakiem kolejnych czynności inwestycyjnych. Nie ma nigdzie zapisane, czym zaniechanie powinno być spowodowane, dlatego przyjąć należy, że pandemia uprawnia podatnika do rozpoznania poniesionych na inwestycję wydatków.
Co rozumieć pojęcie „likwidacji inwestycji”?
Pojęcie „likwidacja inwestycji” często budzi wiele wątpliwości. Z uwagi na brak prawnej definicji tego pojęcia należy się posłużyć zatem jego potocznym znaczenie i wykładnią dokonywaną przez organy podatkowe, a także sądy administracyjne. Należy pamiętać, że jeśli inwestycja została wstrzymana czasowo i inwestor zamierza ją kontynuować w późniejszym okresie, przepis art. 15 ust. 4f ustawy o CIT nie będzie miał zastosowania.
Odliczenie VAT od towarów i usług związanych z zaniechaną inwestycją
W ustawie z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług nie występuje ani definicja inwestycji, ani żadna specyficzna regulacja dotycząca jej zaniechania. Wynika z tego, że wszelkie wątpliwości związane z prawem podatnika do odliczenia podatku naliczonego od towarów i usług nabytych w związku z inwestycją, powinno się rozstrzygać na podstawie zasad ogólnych
Art. 86 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług jasno wskazuje, że podatnik ma prawo odliczyć VAT naliczony w zakresie, w jakim nabywane towary i usługi były wykorzystane do wykonywania czynności opodatkowanych podatkiem VAT. Konieczny jest zatem ścisły związek między wydatkami ponoszonymi na towary i usługi oraz wykonywaniem czynności opodatkowanych podatkiem VAT. Niestety, polskie prawo nie precyzuje, czy podatnik może zachować prawo do odliczenia podatku naliczonego, nawet gdy nie doszło do zrealizowania inwestycji. W przypadku niezrealizowania inwestycji nie dochodzi bowiem do wykonywania czynności opodatkowanych podatkiem VAT.
Podatnikiem jest podmiot, który wykonuje samodzielnie działalność gospodarczą. Nie ma znaczenia cel lub rezultat takiej działalności. Nie jest konieczne, aby działalność przynosiła podatnikowi jakiekolwiek rezultaty lub korzyści skutkujące osiągnięciem przez podatnika dochodu z prowadzonej działalności gospodarczej.
Zatem nie jest konieczne, aby działalność gospodarcza przynosiła podatnikowi jakiekolwiek rezultaty lub korzyści skutkujące osiągnięciem przez podatnika dochodu z prowadzonej działalności gospodarczej.
Co na to organy podatkowe?
Jeśli przyczyny podjęcia decyzji o zaniechaniu inwestycji wynikają z okoliczności niezależnych od podatnika, zachowuje on prawo do odliczenia podatku naliczonego od towarów i usług nabytych w związku z niezrealizowaną inwestycją. Zgodnie z wykładnią organów podatkowych zmiana warunków inwestowania w tym sytuacji gospodarczej powinna być traktowana jako okoliczność, która ma zewnętrzny charakter, a więc podatnik nie ponosi za nią odpowiedzialności. Za przyczynę niezależną należy uznać także zdarzenia niezawinione przez podatnika, a które uniemożliwiające realizację inwestycji.
